Στερεότυπα

Η συζήτηση πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Προβών Ορχήστρας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος.

Κατά την έναρξη της εκδήλωσης ο Πρόεδρος του ΙΣΝ, Ανδρέας Δρακόπουλος, απηύθυνε σύντομο χαιρετισμό καλωσορίζοντας τους παρευρισκόμενους. Στην ομιλία του, ο κ. Δρακόπουλος ανέφερε, μεταξύ άλλων: «Διάλογος: στις εποχές που ζούμε, απαραίτητος για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις χιλιάδες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε είτε σαν άτομα είτε σαν μέλη μιας ανθρώπινης κοινωνίας. Μόνο με συνεχή διάλογο, που θα βασίζεται στον αλληλοσεβασμό και την αλληλοκατανόηση, μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά είτε αντιμετωπίζοντας αντίξοες συνθήκες είτε απλά παρακολουθώντας τις εξελίξεις γύρω μας, αλλιώς είναι θέμα χρόνου μέχρι η τεχνητή νοημοσύνη να μας καταπιεί όλους ανεξαιρέτως. Μόνο με τοv διάλογο θα μπορέσουμε σαν ανθρώπινο είδος να εξελίξουμε την συναισθηματική μας νοημοσύνη (EQ), βασικό ανθρώπινο προτέρημα. Και ο μονόλογος ακόμη, παρόλο το έμφυτο στερεότυπο να μην θεωρείται και ό,τι προτιμότερο, καμιά φορά είναι ένας απλός διάλογος με τον εαυτό μας, απαραίτητος και αυτός για να γίνουμε καλύτεροι στο διάλογο με τους συνανθρώπους μας…».

Andreas Dracopoulos

In Brief

Το έναυσμα για τους Διαλόγους έδωσαν ερωτήματα σχετικά με το πώς γεννιούνται τα στερεότυπα και ποιος ορίζει τι είναι «διαφορετικό», τι κάνει τον πρόσφυγα «ξένο» και πώς μπορεί το φύλο ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός να ορίσει τα κοινωνικά δικαιώματα, ποιος και με ποιο τρόπο μπορεί να παρέμβει στην Τέχνη λογοκρίνοντας την, και γιατί μία μορφή αναπηρίας μπορεί να οδηγήσει σε περιορισμένη προσβασιμότητα και κατ’ επέκταση σε αποκλεισμό.

Τα ερωτήματα αυτά αποτέλεσαν την αφετηρία για τη συζήτηση που σκοπό είχε να ανιχνεύσει και να επαναπροσδιορίσει τα στερεότυπα και τις κοινωνικές αναπαραστάσεις για το «διαφορετικό», μέσα από μαρτυρίες και εμπειρίες ανθρώπων από διαφορετικές προσωπικές αφετηρίες, που έχουν οι ίδιοι βρεθεί αντιμέτωποι με τις στερεοτυπικές διακρίσεις και τον κοινωνικό στιγματισμό.

Η  Nujeen Mustafa,  η νεαρή πρόσφυγας που διέσχισε τον μακρύ δρόμο από τη Συρία σε αναπηρικό αμαξίδιο και έγινε σύμβολο δύναμης και ελπίδας φτάνοντας στις ακτές της Λέσβου, μίλησε για το πώς βίωσε και βιώνει αυτό το μακρύ και δύσκολο «ταξίδι» ως νεαρή κοπέλα, πρόσφυγας και άτομο με αναπηρία. «O "φιλοξενούμενος" είναι μέρος της διαδικασίας αποδοχής ή μη αποδοχής. Πιστεύω ότι είναι λογικό οι άνθρωποι να φοβούνται το άγνωστο, το ανεξερεύνητο, κάτι για το οποίο δεν έχουν ιδέα […]. Ο φόβος, η απόρριψη, ο δισταγμός απέναντι στον "άλλον" είναι κάτι που περίμενα», δήλωσε η Nujeen και συνέχισε λέγοντας πως «Προσωπικά, απολαμβάνω τα στερεότυπα και τις ταμπέλες που μου αποδίδουν, διότι μετά απολαμβάνω να βλέπω τις αντιδράσεις τους όταν τα καταρρίπτω».

Στην παραγωγή στερεοτυπικών εικόνων και στις διακρίσεις που επιφέρουν, οδηγώντας σε αποκλεισμό και απομόνωση, αναφέρθηκε και η Ιωάννα-Μαρία Γκέρτσου, αντλώντας από τη δική της εμπειρία και δράση ως πρόεδρος της Ελληνικής Σχολής Σκύλων-Οδηγών Τυφλών «Λάρα» και ψυχολόγος στο Γ.Ν. Παίδων «Η Αγία Σοφία». Όπως είπε η ίδια κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, «ο μόνος τρόπος να ξεπεράσουμε τα στερεότυπα είναι η αποδοχή πρώτα του εαυτού μας […]. Οι στερεοτυπικές ιδέες και σκέψεις, βολεύουν τον κοινό νου αφού του προκαλούν με ευκολία πολύ "όμορφα" συναισθήματα, κλείνοντάς τον στο καβούκι του και παρεμποδίζοντας την εξέλιξή του, ώστε να δει την πραγματικότητα όπως είναι και να αποδεχτεί τον άλλον έτσι όπως είναι».

O Κωνσταντίνος Ρήγος, Διευθυντής του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, μίλησε για τα στερεότυπα στην Τέχνη, τους κανόνες στην έκφραση και τον περιορισμό της καλλιτεχνικής ελευθερίας μέσα από την κριτική που αγγίζει τη λογοκρισία, καθώς και για τα όρια που θέτει στερεοτυπικά η κοινωνία μεταξύ «ποιοτικής» και «εμπορικής» Τέχνης. Αναφερόμενος στο στερεότυπο του φύλου μέσα στην τέχνη, ο Κ. Ρήγος ανέφερε πως «η τέχνη καταργεί όλα τα στερεότυπα […]. Όλα τα χρόνια που χορογραφούσα και χορογραφώ δεν έχω σκεφτεί ποτέ ότι φορέας μιας κίνησης είναι ένας άντρας ή μία γυναίκα. Πάντα φορέας της κίνησης θα είναι η ίδια η κίνηση».

Οι στερεοτυπικές αντιλήψεις που αναπτύσσονται γύρω από τις έμφυλες ταυτότητες και τον σεξουαλικό προσανατολισμό στην οικογένεια, στην εργασία και στην κοινωνία αποτέλεσαν επίσης θέμα συζήτησης. Το Jason-Αντιγόνη Dane, ακτιβιστής για τα ανθρώπινα και ζωικά δικαιώματα, που προσέφυγε στη Δικαιοσύνη με στόχο τη νομική αναγνώριση και καταχώρισή του ως non binary άτομο, μίλησε για τη σημασία της επιλογής του ουδέτερου άρθρου σε μια κοινωνία που γνωρίζει και αναγνωρίζει το θηλυκό και το αρσενικό. Δίνοντας τη δική του απάντηση στα ερωτήματα που θέτει η κοινωνία, το Jason-Αντιγόνη Dane μίλησε για το «φύλο» και «τη σεξουαλικότητα» που όπως είπε «είναι φάσματα, στην πραγματικότητα, είναι επιτελέσεις», προσθέτοντας πως «η έμφυλη διάκριση ειδικά είναι αυτό που [οι άλλοι] μας διακρίνουν πριν καν γεννηθούμε. Η πρώτη ερώτηση είναι: είναι αγόρι ή κορίτσι; […]. Και θα έχουμε διαφορετικές προσδοκίες και στερεότυπα απ’ τα δύο θεωρούμενα αυτά φύλα».

Στην εκδήλωση συμμετείχε η Διαπολιτισμική Χορωδία της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ), η οποία απαρτίζεται από μέλη που προέρχονται από διαφορετικές χώρες. Πρόκειται για ένα κοινωνικό πρόγραμμα της ΕΛΣ το οποίο φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν χώρο δημιουργίας, έκφρασης και κοινωνικής δικτύωσης. Το ρεπερτόριο της Διαπολιτισμικής Χορωδίας περιλαμβάνει παραδοσιακά τραγούδια από τις χώρες προέλευσης των συμμετεχόντων.

Τους Διαλόγους επιμελείται και συντονίζει η Άννα-Κύνθια Μπουσδούκου. 

*Οι απόψεις των συμμετεχόντων στις εκδηλώσεις Διάλογοι, είτε αυτοί συμμετέχουν ως εκπρόσωποι θεσμικών φορέων και οργανισμών είτε αυτοπροσώπως, εκφέρονται ελεύθερα, χωρίς πρότερη παρέμβαση ή υπόδειξη, εκφράζοντας την προσωπική γνώμη των συνομιλητών, κάθε φορά, αλλά όχι απαραίτητα τις θέσεις και τις απόψεις είτε του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος είτε του iMEdD.